برای بیان قوانین مالیاتی مرتبط با کسبوکارهای استارتاپی، به لحاظ روش‌شناسی و مفهوم، درک مفاهیم مجزای مالیات و استارتاپ در ابتدا ضروری به نظر می‌رسد.
لذا در چهارچوب این مقاله، پس از بررسی اجمالی الفاظ و معانی مرتبط، درباره نحوه وضع مالیات بر کسبوکارهای اینترنتی، معافیت‌ها و مجازات‌ها و…. را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
مالیات چیست؟
مالیات، به عنوان یک نوع هزینه اجتماعی است که آحاد یک ملت در راستای بهره‌برداری از امکانات و منابع یک کشور موظفند آن را پرداخت نمایند تا توانایی‌های جایگزینی این امکانات و منابع فراهم شود.
در واقع مالیات انتقال بخشی از درآمدهای جامعه به دولت یا بخشی از سود فعالیت‌های اقتصادی است که نصیب دولت میشود، زیرا ابزار و امکانات دست یابی به درآمد و سودها را، دولت فراهم ساخته است.
دولت‌ها برای جبران هزینه‌های خدماتی که به شهروندان انجام می‌دهند از طریق وضع مالیاتی اقدام می‌نمایند و البته هدف از وضع مالیاتی برای اغلب کشورها لزوما جبران هزینه نیست، زیرا از طریق انواع مالیات، نقدینگی دچار تغییرات میشود که بعد از جبران هزینه، مهم‌ترین عامل وضع مالیاتی، همان کنترل نقدینگی کشور و جلوگیری از افزایش بی رویه تورم ها است.
به طور عمومی، دولت به واسطه انواع مالیات بخشی از هزینه‌های عمومی جامعه و حفظ منافع اجتماعی و اقتصادی را امکان پذیر می‌سازد.
می‌توان گفت تأمین سرمایه لازم جهت انجام پروژه‌ها، ارائه خدمات عمومی و تأمین هزینه فعالیت‌های دولت، هدف‌های اصلی وضع مالیات هستند.
طبق قانون (قوانین مالیاتی ایران)، پرداخت مالیات وضع شده، اجباری است و عدم پرداخت مالیات مجازات را در پی خواهد داشت. پرداخت مالیات نیز تنها و تنها توسط مراکز تحت نظارت دولت انجام می‌گیرد.
تعریف قانون از استارتاپ
با توجه به ماده ۱ آیین نامه طرح نو آفرین یا حمایت از شرکت‌های نوپا، در تعریف اینگونه کسب و کارها آمده است که:
شرکت‌های خصوصی و تعاونی که در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات به مدت کمتر از ۳ سال فعالیت داشته و از تاریخ ثبت آنها گذشته است باید دارای شرایط زیر باشد:
• حداکثر سرمایه ثبتی شرکت به مبلغ ۲۵۰ میلیون تومان باشد.
• شرکت دارای درآمد سالانه کمتر از ۵۰۰ میلیون تومان باشد.
• صاحبان سهام شرکت و مؤسسین نباید سود درآمد شرکت را توزیع نمایند. بلکه می‌بایست با رعایت قانون تجارت، سود حاصل را به حساب افزایش سرمایه شرکت تعلق دهند. همچنین دریافتی ماهانه آنها نباید از سه برابر حداقل حقوق و دستمزد سالانه کارگران در قانون کار بیشتر شود.
• ثبت مشخصات شرکت در سامانه متمرکز درخواست خدمات سازمان فناوری اطلاعات ایران انجام گرفته باشد.
کلیاتی از قوانین مالیاتی مرتبط با استارتاپ‌ها در ایران
استارت آپ‌ها در تولید علم، ارائه کالا و خدمات دارای سهم بالایی بوده و به همین منظور، آیین نامه طرح نوآفرین در سال ۹۸ جهت ایجاد قوانین مربوط به استارتاپ ها به تصویب رسید.
در این آیین نامه، قوانین مالیاتی استارتاپ نیز مورد بررسی قرار گرفته، همچنین قوانین مربوط به بیمه، سرمایه گذاری و سرمایه پذیری نیز در آیین‌نامه مذکور مشخص شده است.
در آیین نامه طرح نو آفرین، در ماده ۱۰، عنوان می‌گردد در صورتی که شرکت‌های مورد حمایت ساکن مراکز رشد، فضاهای کاری اشتراکی و شتاب دهنده‌ها باشند، سازمان‌های امور مالیاتی کشور و تأمین اجتماعی مکلفند نسبت به تخصیص شناسه‌های مؤدی و کارگاهی اقدام نمایند. صدور هرگونه مفاصاحساب شناسه‌های مزبور با رعایت قوانین و مقررات مربوطه خواهد بود.
بر اساس قوانین مالیاتی استارت آپ که در طرح حمایت از شرکت‌های نوپا بیان شده است، هر استارتاپ می‌تواند به صورت حقیقی یا حقوقی فعالیت خود را آغاز کند. برای این منظور می‌بایست شرکت مورد نظر ثبت و پرونده مالیاتی تشکیل شود.
طبق ماده ۴۸ قانون مالیات‌های مستقیم، اگر ثبت شرکت به صورت حقوقی باشد، به مدت دو ماه پس از آن برای تشکیل پرونده مالیاتی و پرداخت مالیات حق تمبر سرمایه شرکت مهلت خواهیم داشت. حال اگر ثبت شرکت به صورت حقیقی انجام شود، به مدت چهار ماه پس از آن جهت تشکیل پرونده مالیاتی زمان در اختیار داریم.
نکته مهم آن است که مطابق با هفت فراخوان ثبت نام در نظام مالیات بر ارزش افزوده که توسط سازمان امور مالیاتی صادر شده است، تمامی شرکت‌ها موظف به ثبت نام در نظام مالیات بر ارزش افزوده هستند که این امر شامل استارتاپ ها و کسب و کارهای نوپا نیز میشود. اشخاص حقیقی در صورتی که دارای شش فراخوان دیگر باشند، مشمول قانون فوق قرار خواهند گرفت.
با این تفاسیر، استارتاپ ها همچون همه اشخاص حقیقی و حقوقی مشمول مالیات‌های مقرر در قانون مالیات‌های مستقیم و قانون مالیات بر ارزش افزوده می‌شوند و بر خلاف تصور عموم مردم به طور کامل از معافیت مالیاتی برخوردار نخواهند شد. مگر در مواردی که موضوع فعالیت استارتاپ مشمول معافیت‌های مالیاتی مقرر در قوانین و مقررات مربوطه باشد و یا در حالتی که نسبت به گرفتن برخی از مجوزهای قانونی اقدام کنند.
در آیین نامه حمایت از شرکت‌های نوپا نیز که در سال 1398 به تصویب هیئت وزیران رسیده است، هیچ گونه مزیت مالیاتی برای استارت‌آپ‌ها در نظر گرفته نشده است. بنابراین استارتاپ‌ها در صورتی که در قالب شخص حقوقی فعالیت خود را آغاز کند، ظرف دو ماه از تاریخ ثبت شرکت (تبصره ماده 48 قانون مالیات‌های مستقیم) و در صورتی که در قالب شخص حقیقی فعالیت کنند، 4 ماه از تاریخ شروع کار و فعالیت (تبصره 3 ماده 177 قانون مالیات‌های مستقیم) لازم به تشکیل پرونده در حوزه مالیاتی خود هستند.
عدم اشراف به قوانین مالیاتی مرتبط با کسب و کار می‌تواند زیان‌های جبران ناپذیری را به کارآفرین وارد کند، در صورتی که یک استارتاپ در قالب یک شرکت ثبت شده فعالیت کند مالیات متعلقه بر اساس فصل پنجم قانون مالیات‌های مستقیم محاسبه خواهد شد.
بنابراین در هنگام راه‌اندازی کسب و کار باید مسائل مالیاتی و اینکه آیا امکان برخورداری شرکت از امتیازات مالیاتی وجود دارد و نحوه اعمال آنها نیز ارزیابی شود.
همچنین می‌توان با مراجعه به وبسایت www.tax.gov.ir به صورت اینترنتی این کار را انجام داده و شماره اقتصادی خود را دریافت کنید. توجه داشته باشید که تنها 4 ماه پس از راه‌اندازی کسب و کار خود فرصت دارید تا برای دریافت کد اقتصادی اقدام کنید، در غیر اینصورت مجرم شناخته شده و تحت پیگرد قانونی قرار خواهید گرفت.
فاکتورهای دخیل در وضع مالیات بر استارتاپ
سازمان امور مالیاتی کشور استارت‌آپ‌ها را براساس نوع فعالیت از یکدیگر تفکیک و برای هرکدام قوانینی وضع کرده است.
بنابراین ثبت نوع فعالیت کسب و کار برای تعیین تکلیف نحوه پرداخت مالیات استارت آپ ها بسیار مهم است.
یکی از این قوانین مربوط به نحوه و تعداد تولید محصول بود. به گونه‌ای که اگر استارت‌آپی تنها یک نوع خدمت یا محصولی ارائه دهد از پرداخت مالیات معاف خواهد بود.
قانون دیگری که در خصوص مالیات استارت‌آپ‌ها وضع شد مربوط به کسب و کارهای نوپا بوده و اینکه آنها از پرداخت مالیات به مدت 3 سال معاف هستند. این امر به این دلیل است که استارت‌آپ‌های نوپا در اول راه خود قرار داشته و برای پیشرفت و رسیدن به سوددهی نیاز به زمان دارند. از این رو این استارت‌آپ‌ها از تاریخ ثبت خود به مدت 3 سال معاف از مالیات خواهند بود.
معافیت مالیاتی و بیمه‌ای استارتاپ‌ها
در صورتی که استارتاپ تعدادی همبنیانگذار یا اصطلاحاً Cofunder داشته باشد نیازی به پرداخت بیمه ندارند.
به نظر می‌رسد در این زمینه هم بیش از آنکه زمینه اعمال قانون نباشد، خود قانون وجود ندارد.
وقتی در مورد کسب و کارهای سنتی حرف می زنیم قواعد و مقررات بیمه‌ای درباره آنها مشخص است. صاحبان بنگاه های اقتصادی ملزم به بیمه کردن کارکنان خود هستند، اما شرایط در مورد کسب و کارهای نو فرق می کند.
بسیاری از این کسب و کارها بر پایه دورکاری شکل می گیرند و به صورت کلی، شکل کار مستخدمان این حوزه با شاعلان سنتی فرق دارد.
به عبارت دیگر آن سخت گیری هایی که نسبت به بیمه کارکنان در کسب و کارهای سنتی از سوی کارفرما وجود دارد و نهادهای حاکمیتی سعی دارند با در نظر داشتن جریمه‌ها از این حق اجتماعی و حق شهروندی حمایت کنند در مورد کسب و کارهای مجازی به چشم نمی خورد.
هم چنین این شرکت‌ها می‌توانند برای مدت 2 سال کارورز داشته باشند. اکثراً استارتاپ ها همکاری‌هایی دارند که از نوع استخدام نیست، قبل از این چنین همکاری‌هایی به رسمیت شناخته نمی‌شد.
مثلاً در نظر بگیرید یک استارت آپ 2 همبنیانگذار دارد، یک همکار به این گروه اضافه میشود. مؤسسین برای او اهدافی تعیین می‌کنند که اگر به آنها رسید بتواند صاحب بخشی از سهام باشد.
در این شرایط فرد وارد گروه شده اما استخدام نیست. کارورز می‌تواند تا 2 سال با شرکت همکاری کند و این همکاری‌ها شرایط ساده‌تری دارد.
مثلاً بخشی از حق بیمه کارورز را دولت پرداخت می‌کند. دولت به جای شرکت میزان حق بیمه را پرداخت می‌کند تا هزینه‌های بیمه کم شود.
فضای فیزیکی هم موضوع مهمی است و پس از مالیات و بیمه، این موضوع هم به نفع استارتاپ‌ها می‌باشد. فضاهای کاری اشتراکی و نیز شتاب‌دهنده‌ها در قانون به رسمیت شناخته شده‌اند. در صورتی که در یک فضای کاری، چند شرکت مشغول کار هستند همه آنها می‌توانند با همان آدرس کد کارگاهی‌شان را دریافت نمایند.
به طور خلاصه:
- اگر استارتاپ ها یا شرکت‌های نوپا یک محصول یا خدمت را ارائه دهند از دادن مالیات معاف خواهند بود.
- سهام داران شرکت که کارفرما نیز محسوب می‌شوند مکلف به پرداخت حق بیمه تأمین اجتماعی نمی‌باشند.
- به منظور عدم امکان پرداخت سهم بیمه توسط شرکت و همچنین کاهش هزینه‌های بیمه امکان به خدمت گرفتن کارورز به مدت دوسال فراهم شده است.
آیا استارتاپ‌ها مشمول مالیات بر ارزش افزوده هم هستند؟
در فراخوان هفتم از فراخوان‌های سازمان امور مالیاتی که در سال 95 صادر شده آمده است که تمامی شرکت‌ها باید در نظام مالیات بر ارزش افزوده ثبت نام نمایند.
اشخاص حقیقی هم باید شرایط را بررسی کنند تا اگر بر اساس فراخوان‌ها مشمول مالیات بر ارزش افزوده هستند اقدامات لازم را انجام دهند(در ابتدا اشاره شد شمول مالیات بر ارزش افزوده بر اشخاص حقیقی، مستلزم اخذ شش فراخوان اولیه می باشد.). این فراخوان‌ها را می‌توانید در سایت www.Vat.ir ببینید.
نحوه محاسبه مالیات بر استارتاپ‌ها
همان طور که بیان شد یک استارتاپ هم می‌تواند حقیقی شروع به فعالیت کند و هم حقوقی و همیشه هم تأکید بر این امر است که اگر الزام کسب و کار ندارید، بصورت حقیقی کار کنید؛ یعنی مثلاً اگر الزاماً طرف‌های قرارداد شما، شرکت‌های دولتی هستند یا قراراست که در آینده در مناقصات و مزایدات شرکت کنید، قاعدتاً باید شرکت ثبت کنید ولی در غیر این صورت، تشکیل پرونده مالیاتی بصورت حقیقی، ارجح است.
- اگر یک شخص بصورت حقیقی تشکیل پرونده بدهد؛ نحوه محاسبه مالیات ایشان به قرار زیر است:
از سودی که طی یک سال کسب کرده، یک معافیت سالانه کم شده (میزان این معافیت هر ساله در قانون بودجه و با توجه به تورم مشخص میشود) . عددی که بدست آمده به نرخ ماده ۱۳۱ قانون محاسبه می شود؛ یعنی ۵۰۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال اول ضربدر ۱۵% میشود، ۵۰۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال بعدی ضرب در ۲۰% میشه و مابقی ضربدر ۲۵%. - اگر شخص بصورت حقوقی ثبت شود، نحوه محاسبه مالیات آن ساده‌تر است؛ به این شکل که سود شرکت مستقیماً در ۲۵% ضرب میشود.
نحوه محاسبه حق تمبر استارتاپ‌ها
نحوه محاسبه مالیات حق تمبر نیز به این صورت است که عدد سرمایه اولیه شرکت در عدد 0.0005 ضرب شده و میزان مالیات حق تمبر مشخص میشود.
برای مثال اگر میزان سرمایه اولیه شرکتی 000/000/150 ریال باشد این عدد در 0.0005 ضرب میشود و حاصل آن یعنی 000/75 ریال بعنوان مالیات حق تمبر شناخته میشود.
جمع بندی ونتیجه گیری
وقتی صحبت از شکست استارتاپ‌ها میشود، نباید مشکل را تنها در حوزه استارتاپ دید، واقعیت این است که بسیاری از استارتاپ ها در یک فضای ابهام و خلا قانونی سیر می‌کنند.
برای مثال شتابدهنده‌های بسیاری وجود دارد که روش‌های نامناسبی را برای حمایت و تامین مالی استارت‌آپ‌ها در نظر می‌گیرند.
همچنین این مراکز از نظر مدیریت اقتصادی هم چالش‌های جدی دارند. استارتاپ‌ها یک سردرگمی جدی در حوزه‌های مالی و مالیاتی دارند.
یکی از مسائلی که بسیاری از شرکت‌های نوپا در ابتدای راه به آن بی‌توجه هستند، مسئله پرداخت مالیات است.
عدم رسیدگی به این مورد می‌تواند کسب‌وکارها را به دردسر بیندازد و آنها را از مزایای بسیاری محروم کند.
مالیات استارت‌آپ‌ها مسئله واقعاً پیچیده‌ای است. واقعیت این است که استارتاپ‌ها بر خلاف تصور باید مالیات بپردازند. درست است که کسب و کارهای نوپا دارای معافیت‌های مالیاتی هستند؛ اما پرداخت مالیات برای تمامی فعالان اقتصادی یک فرآیند قانونی به شمار می‌رود.
یک کسب و کار زمانی نوپا شناخته شده واز معافیت مالیاتی برخوردار میشود که کمتر از سه سال از تاریخ تاسیس آن گذشته باشد. در نتیجه پس از طی این دوره باید به فکر واقعیت‌های اقتصادی مانند بیمه، مالیات وگزارش دهی(خوداظهاری مالیاتی) بود.
بر اساس آیین‌نامه حمایتی دولت از کسب و کارهای نوپا باید درآمد یک شرکت در سال بیش از ۵۰۰ میلیون تومان باشد، در غیر این صورت دیگر در دسته کسب و کارهای نوپا قرار نمی‌گیرد، در نتیجه شرکت مشمول پرداخت مالیات میشود.
در شرایط کنونی فعالان اقتصادی تلاش می‌کنند که در مدت یک تا دو سال ایده به مرحله اجرایی شدن و ارایه محصول و خدمت برسد.
اگر شتابدهنده به صورت متداول حمایت مالی خود را انجام دهد؛ اما ایده به مرحله تجاری‌سازی نرسد، یک شکست برای شتابدهنده و استارت‌آپ رقم می‌خورد.
